In deze onzekere tijden is het duidelijk dat Europa zichzelf moet kunnen verdedigen. Daar zullen velen het mee eens zijn. De vraag die speelt: wie moet er verantwoordelijk zijn voor de financiering ervan?
Hadewych Kuiper, Managing Director van Triodos Investment Management, heeft er een duidelijke mening over: het is de verantwoordelijkheid van overheden om ons te beschermen tegen bedreigingen. Niet voor niets hebben zij een monopolie op het gebruik van geweld en buitengewone bevoegdheden om budgetten vrij te maken en snel te handelen in tijden zoals deze.
Regeringsleiders in heel Europa maken gebruik van deze bevoegdheden. Door nationale uitzonderingsclausules te activeren, nieuwe defensieleningen uit te geven en de EU-begroting te herzien, wordt er in totaal EUR 800 miljard vrijgemaakt om Europa snel te herbewapenen.
Leg monopolie bij overheden
Als overheden wapens kopen, hebben ze er controle over. Ze weten waar het wapentuig worden opgeslagen, vervoerd en ingezet. Als kopers beslissen overheden ook in welke soorten wapens ze investeren.
Volgens het internationaal humanitair recht mogen ze bijvoorbeeld geen nucleaire, biologische, chemische of andere controversiële wapens aanschaffen. Deze zijn disproportioneel en maken geen onderscheid tussen civiele en militaire doelen. Is de oorlog - of de oorlogsdreiging - voorbij dan beslissen overheden eveneens wat er met het resterende wapentuig moet gebeuren. Dit laatste is cruciaal.
Het is dan ook terecht dat onze democratisch gekozen regeringen deze zeer serieuze verantwoordelijkheid op zich nemen. Het is hun taak om de wil van het volk uit te voeren en zij zullen kritisch op hun beslissingen worden beoordeeld. De wapens die overheden kopen worden immers gefinancierd met schulden en belastingen. Deze financiële structuur is een extra stimulans om conflicten snel en vreedzaam te beëindigen.
Wapenproducenten gebaat bij conflicten
Dit alles is niet het geval wanneer private partijen investeren in wapenproducenten. In die situatie is de primaire motivatie: het maken van winst voor de aandeelhouders. We kunnen en mogen niet negeren dat dit soort bedrijven en hun investeerders baat hebben bij conflicten. Het is hun bedrijfsmodel.
In tegenstelling tot overheden, hebben wapenproducenten (en hun investeerders) er een overweldigend financieel belang bij om de dreiging van gevaar aan te wakkeren, klanten aan te sporen meer wapens te kopen en oorlogen in stand te houden. Middellange en lange termijn-investeerders profiteren het meest van conflicten die tientallen jaren duren. En wanneer de dreiging voorbij is, gaan ze op zoek naar andere afzetmarkten en conflicten om hun producten te verkopen. Daarop is nauwelijks controle.
Dit is een fundamentele weeffout die ontstaat wanneer de wapenindustrie met privaat geld gefinancierd wordt. Het gaat rechtstreeks in tegen het doel om de vrede te herstellen.
Beleggers tasten in het duister
Voor private investeerders is de transparantie over de soorten wapens die worden gemaakt en tegen wie ze zullen worden gebruikt bovendien zeer beperkt. Deze houdt op zodra de wapens de fabriek verlaten.
Vergeet niet: het gaat hier om een van de meest ondoorzichtige industrieën ter wereld. Dat geldt met name voor de tweedehands wapenmarkt. Het zou extreem roekeloos zijn voor investeerders, pensioenfondsen en banken om hier met aannames te werken.
De geschiedenis laat zien dat wanneer dodelijke wapens in andere handen overgaan, ze op onheilspellende plaatsen terecht kunnen komen waar ze voor verwoesting en terrorisme worden ingezet. Waar private investeerders nu wellicht menen de herbewapening van Europa te financieren, kunnen ze met hun investeringen uiteindelijk ook schietpartijen op scholen, burgerdoden of misdaden tegen de menselijkheid elders ter wereld mogelijk maken.
Dubieuze donaties door wapenfabrikanten
Het geld van private investeerders zou bovendien door wapenfabrikanten gebruikt kunnen worden om dubieuze donaties te doen aan politici. In 2024 alleen al betaalden defensiebedrijven meer dan USD 148 miljoen aan Amerikaanse politici om het beleid te beïnvloeden en contracten binnen te halen. Ondanks dat slechts 6% van de bevolking achter pro-wapen-groeperingen zoals de NRA staat, hebben deze een onevenredig grote invloed op het beleid. Dit ondermijnt de democratie, het kostbare goed dat we juist proberen te handhaven en beschermen.
Voor duurzame beleggers is het zelfs nog minder verenigbaar omdat het hoofddoel van wapens, namelijk dood en verderf zaaien, lijnrecht tegen duurzame en ESG-doelstellingen ingaat.
Beleggers hebben een andere rol
Terwijl we ons door geopolitieke spanningen en onzekerheid worstelen, moeten we de controle over de wapenindustrie aan overheden laten. Beleggers die enige verantwoordelijkheid voelen, hebben echt een andere rol. Wij moeten investeren in een samenleving die de levenskwaliteit van al haar leden beschermt en bevordert, en waarin menselijke waardigheid centraal staat.
We moeten ook bereid en in staat zijn om door oorlog verscheurde landen zoals Oekraïne te helpen bij de wederopbouw van hun infrastructuur. Daar ligt onze waarde op lange termijn. Als investeerder en medemens is dat de goede kant van de geschiedenis.
Dit artikel verscheen ook bij IEXProfs.
